Cách sơ cứu nạn nhân sạt lở đất an toàn và hiệu quả

Hiểu đúng về sơ cứu nạn nhân sạt lở đất

Sơ cứu nạn nhân sạt lở đất là chuỗi hành động khẩn cấp được thực hiện ngay tại hiện trường trước khi lực lượng chuyên môn có mặt. Mục tiêu: Duy trì sự sống, hạn chế biến chứng và bảo vệ nạn nhân khỏi các nguy cơ tiếp diễn như sụt lún hoặc ngạt thở.

Khái niệm sơ cứu bao gồm: Kiểm soát đường thở, cầm máu, cố định vết thương, trấn an tinh thần và đánh giá an toàn khu vực. Sự khác biệt giữa sơ cứu và cứu hộ chuyên nghiệp là phạm vi và thiết bị; tuy nhiên, sơ cứu đúng cách trong những phút đầu thường quyết định khả năng sống sót.

Trong thực tế, nhiều ca tử vong xảy ra do ngạt thở hoặc mất máu chưa được xử trí kịp thời. Vì vậy, trang bị kiến thức sơ cứu nạn nhân sạt lở đất là kỹ năng sống còn cho cá nhân và cộng đồng.

Các bước sơ cứu nạn nhân sạt lở đất cần biết

1. Xác định hiện trường và đảm bảo an toàn

Quan sát toàn cảnh để đánh giá nguy cơ sạt lở tiếp diễn. Thiết lập vùng an toàn, cảnh báo người xung quanh và gọi lực lượng chức năng. Không nên tiếp cận khi đất đá còn trượt hoặc có nguy cơ sụt thêm. Khi sơ cứu nạn nhân sạt lở đất, đây là bước then chốt để vừa bảo vệ người sơ cứu vừa giữ cơ hội cứu sống nạn nhân. Nếu có thể, sử dụng dây an toàn, mũ bảo hộ, găng tay và áo phản quang để tăng khả năng quan sát và hạn chế rủi ro.

2. Kiểm tra dấu hiệu sự sống của nạn nhân

Kiểm tra nhịp thở, mạch và phản ứng tri giác của nạn nhân. Nếu nạn nhân còn tỉnh táo, trấn an ngay để họ bớt lo lắng. Khi nạn nhân còn thở nhưng bất tỉnh, đặt ở tư thế nằm nghiêng an toàn để tránh tắc đường thở. Nếu ngừng tim hoặc ngừng thở, thực hiện hồi sức tim phổi với nhịp ép tim và thổi ngạt đúng kỹ thuật. Trong sơ cứu nạn nhân sạt lở đất, duy trì đường thở và tuần hoàn là ưu tiên hàng đầu vì quyết định sự sống còn trong những phút đầu.

3. Giải phóng nạn nhân bị vùi lấp

Đào bới từng lớp đất đá cẩn trọng, tránh dùng lực mạnh khiến nạn nhân thêm chấn thương. Nếu có vật nặng đè, không cố kéo nạn nhân ra khi thiếu dụng cụ hỗ trợ vì có thể gây tổn thương cột sống hoặc làm nặng thêm tình trạng ngạt. Thay vào đó, tạo lỗ hở để nạn nhân thở được, che chắn bùn đất khỏi miệng mũi và liên tục trấn an. Trong thực tế sơ cứu nạn nhân sạt lở đất, thời gian và cách tiếp cận đúng có thể quyết định nạn nhân sống sót đến khi cứu hộ đến nơi.

4. Thực hiện sơ cứu chấn thương

Với vết thương hở, cầm máu bằng băng gạc sạch hoặc vải khô, ép trực tiếp đủ lực. Với gãy xương, dùng nẹp tạm hoặc vật cứng để cố định, hạn chế di chuyển. Nếu nghi ngạt do bùn đất, làm sạch miệng mũi trước khi hỗ trợ hô hấp. Khi sơ cứu nạn nhân sạt lở đất, luôn theo thứ tự ưu tiên: Đường thở, hô hấp, tuần hoàn, chấn thương; thao tác nhẹ nhàng, rõ ràng và báo tình trạng cho lực lượng chức năng.

Những sai lầm thường gặp khi sơ cứu nạn nhân sạt lở đất

1. Lao vào đào bới ngay mà không đánh giá an toàn

Không quan sát độ ổn định địa hình dẫn đến sạt lở tiếp diễn. Cần dừng lại, đánh giá nguy cơ, đặt người cảnh giới và chọn điểm tiếp cận an toàn trước khi sơ cứu nạn nhân sạt lở đất. Tránh đứng dưới ta luy dương, tránh rung chuyển mạnh và hạn chế tập trung đông người ở điểm yếu địa chất.

2. Kéo nạn nhân ra nhanh chóng mà không cố định vết thương

Kéo mạnh có thể làm gãy xương nặng hơn hoặc gây tổn thương tủy sống. Hãy cố định tối thiểu trước khi di chuyển, ưu tiên giữ trục đầu cổ thân thẳng hàng. Khi sơ cứu nạn nhân sạt lở đất, có thể dùng bìa cứng, thanh gỗ, khăn cuộn làm nẹp tạm và di chuyển chậm rãi trên mặt phẳng ổn định.

3. Bỏ qua kiểm soát đường thở và hỗ trợ hô hấp

Tập trung vào đất đá nhưng quên kiểm tra hơi thở khiến nguy cơ tử vong tăng cao. Luôn ưu tiên đường thở, hô hấp và tuần hoàn. Làm sạch dị vật trong khoang miệng, nới lỏng quần áo chật và theo dõi nhịp thở liên tục trong suốt quá trình sơ cứu nạn nhân sạt lở đất.

4. Dùng kỹ thuật quá mạnh hoặc sai cách

Băng ép quá chặt, nẹp sai góc, ép tim thổi ngạt không đúng quy trình đều có hại. Thao tác nhẹ nhàng, đúng kỹ thuật giúp sơ cứu nạn nhân sạt lở đất hiệu quả hơn. Nếu không chắc, hãy làm ít nhưng đúng, đồng thời chờ hướng dẫn từ lực lượng chuyên môn qua điện thoại hoặc bộ đàm.

5. Không phối hợp với lực lượng chuyên môn

Tự xử lý hoàn toàn mà không báo cơ quan chức năng dễ gây lộn xộn. Cần phối hợp thông tin, chia sẻ vị trí, số nạn nhân, mức độ thương tích và cập nhật thay đổi hiện trường. Sơ cứu nạn nhân sạt lở đất hiệu quả luôn gắn liền với phối hợp thông suốt và chỉ huy thống nhất.

6. Bỏ qua hỗ trợ tinh thần cho nạn nhân

Không trấn an khiến nạn nhân hoảng loạn, thở gấp, kiệt sức nhanh. Luôn nói chuyện bình tĩnh, hướng dẫn hít thở chậm và sâu, khẳng định “bạn an toàn rồi” để họ yên tâm. Trong sơ cứu nạn nhân sạt lở đất, hỗ trợ tinh thần giúp nạn nhân hợp tác và giảm nguy cơ sốc tâm lý sau tai nạn.

Kỹ năng phòng ngừa và hỗ trợ sơ cứu nạn nhân sạt lở đất

1. Trang bị kiến thức và kỹ năng thoát hiểm

Tham gia huấn luyện cộng đồng về nhận biết dấu hiệu sạt lở, xác định lối thoát và quy trình sơ tán. Luyện các tình huống giả định để hình thành phản xạ an toàn. Khi nắm chắc kỹ năng, bạn có thể hỗ trợ sơ cứu nạn nhân sạt lở đất an toàn và có hệ thống.

2. Chuẩn bị sẵn dụng cụ cứu hộ cơ bản

Túi cứu hộ nên có đèn pin, còi, dây thừng, áo phản quang, găng tay, băng gạc, thuốc sát trùng, nẹp cố định và nước uống. Ở khu vực nguy cơ cao, nên thêm mặt nạ chống bụi, xẻng gấp và chăn mỏng giữ ấm. Chuẩn bị sẵn giúp rút ngắn thời gian phản ứng, tăng hiệu quả sơ cứu nạn nhân sạt lở đất trong “phút vàng”.

3. Tổ chức sơ cứu theo nhóm

Phân công rõ vai trò: Người quan sát an toàn, người sơ cứu trực tiếp, người liên lạc cứu hộ, người trấn an nạn nhân và người điều phối vật tư. Làm việc theo nhóm giảm sai sót, tránh chồng chéo và đảm bảo sơ cứu nạn nhân sạt lở đất diễn ra khoa học, liên tục.

4. Giữ bình tĩnh và ưu tiên an toàn cá nhân

Không đặt bản thân vào nguy hiểm. Tuân thủ chỉ dẫn, sử dụng đồ bảo hộ, tránh đứng tại điểm trượt, không tụ tập đông người ở khu vực yếu. Sự bình tĩnh và kỷ luật giúp duy trì năng lực sơ cứu nạn nhân sạt lở đất trong suốt quá trình chờ hỗ trợ chuyên nghiệp.

Hỗ trợ tinh thần cho nạn nhân sau sơ cứu

1. Giữ bình tĩnh và tạo cảm giác an toàn

Giọng nói điềm tĩnh, cử chỉ chậm rãi, ánh mắt thân thiện giúp nạn nhân yên tâm. Khi sơ cứu nạn nhân sạt lở đất, nhắc họ tập trung vào nhịp thở, tránh nhìn vào vùng thương tích và xác nhận rằng cứu hộ chuyên nghiệp đang đến.

2. Kết nối với người thân hoặc cộng đồng

Liên hệ người thân để tạo cảm giác tin cậy, cung cấp thông tin về vị trí, tình trạng, nhu cầu hỗ trợ. Sự hiện diện của người quen giúp nạn nhân hợp tác hơn trong suốt quá trình sơ cứu nạn nhân sạt lở đất.

3. Hỗ trợ tâm lý trong thời gian chờ cứu hộ

Trò chuyện tích cực, hướng sự chú ý vào hơi thở và cảm giác an toàn. Che chắn khỏi mưa gió, giữ ấm, theo dõi tri giác và nhịp thở. Ghi lại thời điểm, triệu chứng chính để bàn giao nhanh cho lực lượng chuyên môn khi họ đến nơi.