Rủi ro an ninh ngân hàng và giải pháp xử lý hiệu quả

Tổng quan rủi ro an ninh ngân hàng

1. Khái niệm và phạm vi

Rủi ro an ninh ngân hàng là tập hợp mối đe dọa có khả năng xâm hại tính bí mật, toàn vẹn và sẵn sàng của dịch vụ tài chính. Phạm vi bao gồm gian lận giao dịch, giả mạo danh tính, xâm nhập hệ thống, rò rỉ dữ liệu, gián đoạn vận hành và rủi ro vật lý tại chi nhánh hay ATM. Ngoài ra còn có rủi ro đến từ chuỗi cung ứng công nghệ, sai sót con người, thiếu hụt quy trình và sự phụ thuộc vào nhà cung cấp. Việc định nghĩa phạm vi rõ ràng giúp xác lập ngưỡng chịu đựng rủi ro, mục tiêu kiểm soát và cơ chế báo cáo thống nhất giữa các bộ phận.

Khi khái niệm rủi ro an ninh ngân hàng được nội luật hóa trong chính sách, các nhóm vận hành có chung ngôn ngữ và tiêu chí ưu tiên. Ngân hàng dễ dàng ánh xạ rủi ro với tài sản quan trọng, từ đó xây dựng biện pháp bảo vệ theo lớp phù hợp từng kênh. Cách tiếp cận có hệ thống tạo nền tảng cho đo lường hiệu quả, phân bổ nguồn lực và cải tiến liên tục trong suốt vòng đời dịch vụ.

2. Tác động tới vận hành và danh tiếng

Một sự cố an ninh có thể gây dừng dịch vụ, tạo chi phí khôi phục lớn và ảnh hưởng trực tiếp tới trải nghiệm khách hàng. Tác động thường lan sang các quy trình phụ thuộc như thanh toán, đối soát, chăm sóc khách hàng và báo cáo quản trị. Về tài chính, tổn thất đến từ thất thoát giao dịch, phạt vi phạm hợp đồng, chi phí pháp lý và yêu cầu đầu tư khẩn cấp để bịt lỗ hổng. Về thương hiệu, lòng tin suy giảm dẫn đến tỷ lệ rời bỏ tăng và chi phí truyền thông khủng hoảng phát sinh.

Để kiểm soát, cần đo lường rủi ro an ninh ngân hàng bằng các chỉ số như thời gian khôi phục, số người dùng bị ảnh hưởng và mức độ lan truyền. Bản đồ tác động giúp ưu tiên nguồn lực cho khu vực ảnh hưởng lớn, đồng thời đưa tiêu chuẩn sẵn sàng vào thỏa thuận dịch vụ nội bộ. Cách làm này chuyển an ninh từ bị động sang chủ động, gắn trực tiếp với mục tiêu vận hành và uy tín tổ chức.

Nhóm rủi ro an ninh ngân hàng phổ biến

1. Gian lận giao dịch và chiếm đoạt tài khoản

Gian lận xuất phát từ lừa đảo trực tuyến, giả mạo thương hiệu, phát tán mã độc và đánh cắp thông tin xác thực. Khi chiếm quyền, đối tượng thường chuyển tiền nhỏ lẻ, thêm người thụ hưởng mới, thay đổi thiết bị hoặc khai thác kênh hỗ trợ để qua mặt xác minh. Dấu hiệu gồm vị trí đăng nhập bất thường, tần suất giao dịch đột biến, mô hình hành vi lạ và nhiều phiên thất bại liền kề. Các kỹ thuật xã hội nhắm vào nhân viên và khách hàng đều có thể mở cửa cho chuỗi tấn công kế tiếp.

Giảm thiểu rủi ro an ninh ngân hàng ở nhóm này cần xác thực đa lớp, giới hạn theo rủi ro, kiểm soát người thụ hưởng mới và giám sát hành vi theo phiên. Cơ chế cảnh báo nên gắn với quy trình xác minh nhanh, có nhật ký đầy đủ và kênh phản hồi người dùng an toàn. Khi dữ liệu được học liên tục, hệ thống giảm cảnh báo giả, bảo toàn trải nghiệm và giữ vững tỉ lệ phát hiện sớm.

2. Tấn công mạng và rò rỉ dữ liệu

Ngân hàng thường đối mặt tấn công từ chối dịch vụ, khai thác lỗ hổng web, leo thang đặc quyền và tống tiền bằng mã độc. Chuỗi xâm nhập bắt đầu từ email lừa đảo hoặc cấu hình sai, sau đó di chuyển ngang trong mạng để tìm dữ liệu giá trị. Hậu quả là gián đoạn giao dịch, mất dữ liệu nhạy cảm và chi phí khôi phục hạ tầng đáng kể. Khi thiếu phân đoạn mạng và giám sát nhật ký, sự cố dễ lan nhanh vượt tầm kiểm soát.

Khung phòng thủ cần vá lỗi kịp thời, quản trị cấu hình an toàn, giám sát tập trung và sao lưu bất biến để chống bị mã hóa. Cơ chế cô lập tự động giúp chặn đà lây nhiễm, trong khi kiểm thử xâm nhập định kỳ phát hiện lỗ hổng trước khi bị khai thác. Cách tiếp cận theo rủi ro đảm bảo tài nguyên được ưu tiên cho tài sản tối quan trọng và giao diện phơi bày ra bên ngoài.

3. Rủi ro vật lý tại chi nhánh và ATM

Thực địa ghi nhận các hành vi phá hoại, trộm cắp, lắp đặt thiết bị đọc trộm thẻ tại ATM và gây rối tại quầy. Khoảng mù camera, ánh sáng yếu, khóa cửa kém và quy trình ra vào không chặt là nguyên nhân phổ biến. Sự cố vật lý không chỉ gây thiệt hại tài sản mà còn làm gián đoạn dịch vụ, ảnh hưởng an toàn nhân viên và khách hàng. Khi thiếu bằng chứng hình ảnh, công tác điều tra kéo dài và tỉ lệ thu hồi thiệt hại giảm.

Giảm rủi ro an ninh ngân hàng cần bố trí camera che kín góc khuất, chuẩn chiếu sáng, cảm biến rung cho tủ ATM và kiểm tra bề mặt khe thẻ thường xuyên. Niêm phong, nhật ký tuần tra và quy trình bàn giao chìa khóa phải rõ ràng, có đối chiếu. Sự phối hợp giữa vận hành kỹ thuật và lực lượng tại điểm là chìa khóa nâng hiệu quả phòng ngừa và phản ứng.

Nguyên nhân gốc gây rủi ro an ninh ngân hàng

1. Con người và quy trình

Sai sót thao tác, dùng lại mật khẩu, chia sẻ tài khoản và tự ý cài phần mềm không kiểm soát là nguồn rủi ro lớn. Ở chi nhánh, quy trình mở đóng cửa, bàn giao khóa, kiểm soát két và đối chiếu nhật ký nếu không chuẩn sẽ tạo khoảng trống. Chương trình đào tạo hình thức, thiếu mô phỏng tình huống khiến nhận thức an ninh khó bền vững. Văn hóa đổ lỗi còn làm giảm động lực báo cáo sớm khi phát hiện bất thường.

Giảm rủi ro an ninh ngân hàng cần đào tạo gắn thực hành, kiểm tra ngẫu nhiên và cơ chế khuyến khích báo cáo. Quy trình nên ngắn gọn, có điểm kiểm soát rõ ràng và bản đồ trách nhiệm minh bạch. Khi con người hiểu lý do đằng sau quy định, tỉ lệ tuân thủ và chất lượng vận hành tăng đáng kể.

2. Hệ thống và nhà cung cấp

Lỗ hổng phần mềm, cấu hình sai mặc định và tài khoản kỹ thuật có đặc quyền cao là điểm yếu thường gặp. Thiết bị ngoại vi chậm vá và API lộ thông tin càng khuếch đại bề mặt tấn công. Chuỗi cung ứng phức tạp làm khó việc kiểm soát, nhất là khi hợp đồng thiếu điều khoản bảo mật và quyền kiểm tra. Việc thay đổi cấu hình không có kiểm soát thay đổi chuẩn càng làm rủi ro tích tụ.

Giải pháp là tiêu chuẩn hóa cấu hình, quản trị bản vá theo lịch, kiểm thử xâm nhập định kỳ và quản trị bí mật tập trung. Với nhà cung cấp, cần đánh giá bảo mật trước hợp đồng, yêu cầu báo cáo kiểm toán độc lập và cơ chế kiểm tra định kỳ. Mục tiêu là chia sẻ trách nhiệm rõ ràng để rủi ro an ninh ngân hàng không bị đẩy ra ngoài tầm nhìn.

3. Tuân thủ và quản trị

Khi thiếu khung quản trị, nỗ lực an ninh rời rạc, chắp vá và không đo lường được hiệu quả. Chính sách không cập nhật theo thay đổi công nghệ, ngân sách ngắt quãng và thiếu người chịu trách nhiệm cuối cùng khiến rủi ro tăng. Mục tiêu an ninh tách rời mục tiêu kinh doanh tạo ra xung đột ưu tiên trong triển khai. Hệ quả là rủi ro an ninh ngân hàng âm thầm tích lũy qua thời gian.

Khung quản trị hiệu quả cần ma trận vai trò, cơ chế báo cáo định kỳ và chỉ số gắn với mục tiêu kinh doanh. Hội đồng rủi ro xem dữ liệu sự cố để điều chỉnh kế hoạch và phân bổ ngân sách dựa trên tác động. Sự liên kết này giúp hoạt động an ninh có định hướng, đo lường được và bền vững.

Phát hiện và giám sát rủi ro an ninh ngân hàng

1. Chỉ số cảnh báo sớm và dashboard

Chỉ số tốt giúp đọc tín hiệu rủi ro trước khi biến thành sự cố. Ví dụ gồm tỉ lệ thất bại đăng nhập, số phiên chuyển tiền bất thường, số cảnh báo giả, thời gian khắc phục trung bình và số thiết bị lỗi đồng thời. Dashboard phải trực quan, cập nhật gần thời gian thực và có ngưỡng theo bối cảnh để tránh nhiễu. Mỗi chỉ số cần gắn hành động, người sở hữu và tần suất xem xét rõ ràng.

Khi hệ thống đo lường vững, rủi ro an ninh ngân hàng được quản lý chủ động hơn. Dữ liệu lịch sử dùng để đặt mục tiêu cải tiến, so sánh giữa chi nhánh và đánh giá hiệu quả đầu tư. Vòng phản hồi ngắn giúp tổ chức học nhanh, sửa nhanh và ngăn chặn lan rộng.

2. AI phát hiện bất thường

AI học đường cơ sở hành vi của người dùng, thiết bị và ứng dụng để phát hiện sai khác tinh vi. Cách nhìn theo chuỗi sự kiện và ngữ cảnh rộng giúp nhận diện mô hình chuyển tiền nhỏ lẻ, di chuyển bất thường hoặc thay đổi thiết bị đột ngột. Kết quả được lượng hóa thành điểm rủi ro để kích hoạt xác minh bổ sung hoặc hạn chế tính năng theo thời điểm.

Vận hành hiệu quả cần dữ liệu đủ dài, nhãn phản hồi từ thực tế và cơ chế kiểm soát sai lệch. Khi tích hợp AI vào quy trình, rủi ro an ninh ngân hàng được phát hiện sớm hơn trong khi cảnh báo giả giảm. Điều này giải phóng nguồn lực vận hành để tập trung xử lý vụ việc ưu tiên.

3. Giám sát đa kênh online và tại điểm

Giám sát hiệu quả phải liên thông dữ liệu từ ngân hàng số, tổng đài, quầy giao dịch, camera, kiểm soát ra vào và nhật ký thiết bị. Sự liên thông cho phép dựng lại hành trình sự kiện, xác thực chéo và phát hiện điểm bất thường nhanh hơn. Khi mỗi nguồn dữ liệu được chuẩn hóa, độ tin cậy của quyết định tăng đáng kể.

Ở thực địa, lịch tuần tra, tiêu chuẩn chiếu sáng và bố trí camera cần bám theo bản đồ rủi ro. Tại kênh số, log truy cập và cảnh báo ứng dụng di động phải gửi về nền tảng phân tích tập trung. Toàn hệ sinh thái vận hành như một khối thống nhất, giúp rủi ro an ninh ngân hàng được kiểm soát chủ động.

Giảm thiểu rủi ro an ninh ngân hàng bằng công nghệ

1. Kiểm soát truy cập và nhận diện

Kiểm soát truy cập là tuyến đầu ngăn chiếm quyền và lạm dụng đặc quyền. Cần triển khai xác thực đa yếu tố, quản lý thời hạn phiên, chính sách mật khẩu mạnh và cơ chế phê duyệt thay đổi quyền. Ở môi trường vật lý, sinh trắc, thẻ ra vào và quy trình bàn giao chìa khóa phải được kiểm soát nghiêm ngặt. Bản ghi truy cập đầy đủ là yêu cầu bắt buộc để truy vết khi phát sinh sự cố.

Phân vai rõ ràng và tách nhiệm vụ nhạy cảm giúp thu hẹp bề mặt tấn công. Định kỳ soát xét quyền, thu hồi ngay khi nhân sự rời tổ chức và kiểm soát tài khoản kỹ thuật là các bước thiết yếu. Khi nền tảng truy cập vững, rủi ro an ninh ngân hàng giảm đáng kể ở cả kênh số và thực địa.

2. Mã hóa và bảo vệ dữ liệu

Dữ liệu tài chính phải được mã hóa khi lưu trữ và khi truyền, với quản lý khóa an toàn và tách biệt vai trò. Sao lưu cần bất biến, ngoài băng và được kiểm thử khôi phục định kỳ để bảo đảm sẵn sàng. Hệ thống phát hiện rò rỉ theo nội dung giúp nhận diện luồng bất thường và ngăn thất thoát dữ liệu sớm. Phân loại dữ liệu cho phép áp dụng kiểm soát theo mức độ nhạy cảm.

Nhật ký truy cập và truy vết thay đổi cần lưu đủ lâu để phục vụ điều tra và kiểm toán. Cơ chế mặt nạ dữ liệu trong môi trường thử nghiệm giúp giảm phơi lộ không cần thiết. Các kiểm soát này hợp lực để làm giảm rủi ro an ninh ngân hàng liên quan đến dữ liệu.

3. Zero trust và phân tách quyền

Zero trust giả định mạng luôn tiềm ẩn nguy cơ nên mọi truy cập đều phải xác minh liên tục. Mỗi dịch vụ cần ranh giới rõ, chỉ mở cổng cần thiết và cấp quyền theo phiên thay vì mặc định dài hạn. Phân tách quyền ở mức bảng, bản ghi hoặc chức năng giúp hạn chế thiệt hại khi có sự cố. Giám sát luồng truy cập theo thời gian thực là thành phần không thể thiếu.

Áp dụng zero trust đòi hỏi phân đoạn mạng, xác thực mạnh và tự động hóa chính sách. Khi kiến trúc được triển khai đầy đủ, rủi ro an ninh ngân hàng giảm nhờ hạn chế di chuyển ngang và thu hẹp vùng ảnh hưởng. Đây là hướng đi phù hợp với môi trường tấn công hiện đại và yêu cầu tuân thủ khắt khe.

Quy trình ứng phó rủi ro an ninh ngân hàng

1. Phát hiện, phân loại, kích hoạt

Quy trình khởi phát khi hệ thống giám sát, người dùng hoặc lực lượng tại điểm phát hiện tín hiệu bất thường. Sự kiện được phân loại theo mức độ nghiêm trọng, phạm vi ảnh hưởng và tính khẩn cấp để chọn kịch bản phù hợp. Mục tiêu là chặn đà lan rộng, bảo vệ tài sản tối quan trọng và duy trì dịch vụ cốt lõi. Hồ sơ sự kiện phải ghi đầy đủ mốc thời gian, người chịu trách nhiệm và hành động đã thực hiện.

Danh mục sự kiện cần tiêu chí định lượng để giảm tranh luận khi ra quyết định. Kênh liên lạc khẩn nên được thử định kỳ để đảm bảo tính sẵn sàng. Một bước khởi phát gọn gàng sẽ giúp toàn bộ quy trình phía sau vận hành trơn tru và có kiểm soát.

2. Điều tra, cô lập, khôi phục

Sau kích hoạt, nhóm chuyên trách thu thập bằng chứng, phân tích nhật ký và xác định điểm xâm nhập. Biện pháp cô lập gồm vô hiệu hóa tài khoản nghi vấn, tách mạng con, hạn chế tính năng hoặc chuyển sang chế độ an toàn. Kế hoạch khôi phục ưu tiên hệ thống trọng yếu, cân bằng giữa tốc độ và tính toàn vẹn dữ liệu. Mọi thay đổi phải qua kiểm soát thay đổi và được ghi nhận để phục vụ hậu kiểm.

Khi rủi ro an ninh ngân hàng đã được khống chế, cần xác nhận sạch môi trường trước khi đưa hệ thống vào hoạt động bình thường. Bài học ban đầu nên được ghi nhanh để tránh quên chi tiết, sau đó tổng hợp trong báo cáo chính thức. Kỷ luật vận hành giúp giảm nguy cơ tái phát và rút ngắn thời gian gián đoạn ở các lần sau.

3. Báo cáo, rút kinh nghiệm, cải tiến

Báo cáo sự cố cần nêu bối cảnh, chuỗi thời gian, nguyên nhân gốc và khuyến nghị có người sở hữu. Kế hoạch hành động phải có hạn chót, nguồn lực và chỉ số đo kết quả để đảm bảo triển khai thực chất. Các bài học được phản ánh vào chính sách, cấu hình và chương trình đào tạo nhằm ngăn lặp lại.

Cải tiến liên tục là trụ cột của quản trị rủi ro an ninh ngân hàng. Mỗi vòng sự cố khép lại phải nâng một bậc năng lực tổ chức, từ giám sát đến ứng phó. Văn hóa minh bạch, không đổ lỗi khuyến khích báo cáo sớm và xử lý thẳng thắn.

Chi phí và ROI rủi ro an ninh ngân hàng

1. Ưu tiên ngân sách theo rủi ro

Phân bổ ngân sách hiệu quả bắt đầu từ lượng hóa xác suất và tác động, sau đó xếp hạng ưu tiên tài sản quan trọng. Điểm nóng như phòng máy, kênh ngân hàng số và ATM cần lớp bảo vệ dày hơn, trong khi khu vực ít nhạy cảm có thể áp dụng kiểm soát nhẹ. Bảng ma trận rủi ro giúp minh bạch hóa quyết định và tạo đồng thuận giữa các bộ phận. Khi đầu tư bám sát rủi ro thực, hiệu quả đạt được là hữu hình và bền vững.

Mọi dự án nên gắn với chỉ số kết quả như giảm thời gian chết, hạ tỉ lệ cảnh báo giả và tăng tỉ lệ phát hiện sớm. Đánh giá định kỳ cho phép dịch chuyển ngân sách tới hạng mục có hiệu quả cao hơn. Cách làm này giúp chương trình rủi ro an ninh ngân hàng phát triển ổn định theo dữ liệu.

2. Tổng chi phí sở hữu và lợi ích tránh tổn thất

Tổng chi phí sở hữu bao gồm mua sắm, vận hành, bảo trì, đào tạo, giấy phép, nhân sự và chi phí cơ hội khi dừng dịch vụ. Ở chiều lợi ích, tổn thất tránh được, thời gian khôi phục nhanh hơn và uy tín được bảo toàn là các giá trị đáng kể. Mô hình ước tính thiệt hại theo kịch bản giúp so sánh phương án đầu tư một cách khách quan. Khi nhìn toàn diện vòng đời, quyết định thường nghiêng về giải pháp cân bằng chi phí và rủi ro.

Đo lường định lượng kết hợp phản hồi định tính từ người dùng tạo bức tranh đầy đủ hơn về ROI. Các dự án nên có mốc kiểm tra sau triển khai để xác nhận giá trị thực tế. Nhờ vậy, ngân hàng củng cố được niềm tin nội bộ và duy trì đà đầu tư đúng hướng.

Tuân thủ và kiểm toán rủi ro an ninh ngân hàng

1. Khung tiêu chuẩn và yêu cầu

Tuân thủ định hình đường biên, giúp hoạt động bám chuẩn và tạo nền tảng kiểm toán. Cần quy định tối thiểu cho quản trị truy cập, bảo vệ dữ liệu, giám sát nhật ký, phân loại sự cố và phản ứng khẩn. Yêu cầu phải rõ ràng, có mẫu biểu và phiên bản kiểm soát để đảm bảo nhất quán giữa các chi nhánh. Tính áp dụng thực tế quan trọng hơn số lượng tài liệu.

Khi tiêu chuẩn rõ, đào tạo, đánh giá và lựa chọn nhà cung cấp trở nên minh bạch. Các kiểm soát bắt buộc giúp rút ngắn phê duyệt thay đổi và giảm sai sót vận hành. Tuân thủ tốt góp phần hạ thấp rủi ro an ninh ngân hàng trong hoạt động hằng ngày.

2. Kiểm toán nội bộ và diễn tập

Kiểm toán nội bộ đánh giá mức tuân thủ, hiệu quả kiểm soát và chỉ ra khoảng trống cần khắc phục. Diễn tập định kỳ cho phép thử quy trình trong môi trường an toàn, nhận diện điểm nghẽn, kiểm tra kênh liên lạc và độ sẵn sàng. Hai hoạt động này bổ trợ để nâng năng lực phản ứng của toàn hệ thống. Báo cáo sau mỗi đợt phải có danh sách hành động và hạn chót rõ ràng.

Kế hoạch diễn tập nên bao gồm tấn công mã độc, rò rỉ dữ liệu và sự cố mất điện hay cháy nổ. Khi kỷ luật tăng, thời gian khôi phục giảm và độ chính xác quyết định được cải thiện. Tính chủ động này giúp rủi ro an ninh ngân hàng được kiểm soát trong ngưỡng có thể chấp nhận.

3. Quản lý nhà cung cấp và hợp đồng

Nhà cung cấp nắm giữ hạ tầng hoặc dữ liệu nên rủi ro từ bên thứ ba cần được quản trị chặt. Hợp đồng phải quy định bảo mật, thời gian đáp ứng, quyền kiểm tra, quản trị thay đổi và yêu cầu báo cáo định kỳ. Đánh giá bảo mật trước khi ký giúp sàng lọc rủi ro ngay từ đầu và đặt kỳ vọng rõ ràng. Theo dõi chỉ số dịch vụ bảo đảm chất lượng được duy trì.

Trong vận hành, cần kiểm tra truy cập đặc quyền, theo dõi thay đổi cấu hình và rà soát sự cố liên quan nhà cung cấp. Giao tiếp minh bạch giúp hai bên xử lý vấn đề nhanh hơn và giảm lan truyền sự cố. Quản lý nhà cung cấp tốt là một lớp giảm thiểu rủi ro an ninh ngân hàng quan trọng.

Xem thêm: Dịch vụ bảo vệ ngân hàng chuyên nghiệp Đông Dương

Phối hợp bảo vệ thực địa giảm rủi ro an ninh ngân hàng

1. Đồng bộ kỹ thuật và lực lượng bảo vệ

Kết nối giữa trung tâm giám sát và lực lượng tại điểm tạo chuỗi phản hồi liền mạch. Cảnh báo được chuyển thành nhiệm vụ kèm vị trí, khung giờ, mức ưu tiên và hướng dẫn an toàn. Phản hồi hiện trường quay lại hệ thống để làm giàu dữ liệu và điều chỉnh ngưỡng. Nhờ vậy, rủi ro nhỏ được xử lý trước khi thành sự cố lớn.

Lịch tuần tra nên bám theo bản đồ rủi ro an ninh ngân hàng và kết hợp kiểm tra bất ngờ. Các cuộc họp ngắn đầu ca thống nhất điểm nóng cần chú ý và chia sẻ bài học gần nhất. Sự phối hợp đều tay giúp giảm thời gian xác minh và nâng độ tin cậy của quyết định.

2. Quy trình tại chi nhánh và ATM

Chuẩn vận hành tại điểm gồm mở đóng cửa, kiểm tra chiếu sáng, camera, niêm phong thiết bị và đối chiếu nhật ký. Ở ATM, cần rà soát bề mặt khe thẻ, nghe tiếng lạ, kiểm tra cảm biến rung và đối chiếu niêm chỉ mỗi ca. Mọi bước phải có người chịu trách nhiệm, thời điểm thực hiện và hình ảnh xác nhận để làm bằng chứng. Dữ liệu này đồng thời nuôi hệ thống giám sát trung tâm.

Khi quy trình ổn định, hiện trường trở thành kênh cảnh báo sớm, hỗ trợ điều tra và tăng chất lượng bằng chứng. Sự kết nối giữa kỹ thuật và vận hành tại điểm giúp rủi ro an ninh ngân hàng giảm theo thời gian. Đây là nền tảng để nâng chuẩn an toàn trên toàn mạng lưới.