Cách sơ cứu người bị ngạt khói nhanh chóng và an toàn

Tổng quan về sơ cứu người bị ngạt khói

Sơ cứu người bị ngạt khói là bước quan trọng nhằm giúp nạn nhân phục hồi nhịp thở và ổn định sức khỏe trước khi được nhân viên y tế hỗ trợ. Khói độc từ đám cháy có thể gây bỏng đường hô hấp, ngạt thở và mất ý thức chỉ trong vài phút.

Hiểu rõ về tình huống, mức độ nguy hiểm và cách sơ cứu đúng giúp giảm rủi ro và tăng khả năng cứu sống. Đây là kỹ năng thiết yếu mà ai cũng nên trang bị để bảo vệ bản thân và người xung quanh.

Sơ cứu người bị ngạt khói là kỹ năng cần thiết trong hỏa hoạn vì khói độc thường nguy hiểm hơn lửa. Trong khói có thể chứa khí CO, CO2 và các hợp chất hóa học làm tê liệt hệ hô hấp, khiến nạn nhân nhanh chóng rơi vào tình trạng khó thở, mất ý thức. Việc thực hiện đúng quy trình sơ cứu người bị ngạt khói giúp duy trì sự sống cho đến khi lực lượng cứu hộ tiếp cận.

Nhiều người chủ quan cho rằng khói chỉ gây cay mắt, nhưng hít phải khói trong thời gian ngắn cũng đủ làm lượng oxy trong máu giảm mạnh. Vì vậy, ngoài việc đưa nạn nhân ra khỏi vùng nguy hiểm, cần kiểm tra hô hấp, hỗ trợ thổi ngạt khi cần và giữ ấm cơ thể. Những thao tác này phải được thực hiện nhanh và đúng để tránh biến chứng.

Nguyên nhân và mức độ nguy hiểm của ngạt khói

Ngạt khói thường xảy ra trong các vụ hỏa hoạn, cháy nổ hoặc khi không gian kín tích tụ khí độc. Việc sơ cứu người bị ngạt khói hiệu quả đòi hỏi phải hiểu rõ nguyên nhân và các nguy cơ đối với nạn nhân để lựa chọn cách xử lý an toàn.

1. Nguyên nhân thường gặp

Nguyên nhân chủ yếu đến từ cháy nhà, cháy rừng, cháy phương tiện giao thông hoặc chập điện. Trong quá trình cháy, khói sinh ra chứa nhiều khí độc như carbon monoxide, carbon dioxide, hydrogen cyanide cùng hạt bụi mịn có thể đi sâu vào phế nang. Vật liệu tổng hợp (nhựa, mút xốp, sơn) khi cháy càng làm khói độc hơn.

Không gian kín, hệ thống thông gió kém hoặc đường thoát hiểm bị chặn khiến nồng độ khói tăng nhanh và lan rộng qua giếng trời, hành lang, trục thang máy. Nhận diện bối cảnh phát sinh giúp bạn đánh giá rủi ro và áp dụng đúng quy trình sơ cứu người bị ngạt khói: ưu tiên thoát khỏi nguồn khói, tránh hít thêm, và hỗ trợ nạn nhân ra khu vực có không khí sạch.

2. Hậu quả khi hít phải khói

Nạn nhân có thể gặp khó thở, đau đầu, buồn nôn, lơ mơ, ngất xỉu hoặc ngừng tim. Các hạt bụi và khí độc làm giảm khả năng vận chuyển oxy trong máu, gây tổn thương não và các cơ quan quan trọng. Bỏng hô hấp có thể gây phù nề đường thở, khàn giọng, ho khò khè và phù phổi muộn trong 24 – 48 giờ. Vì vậy, ngay cả khi tỉnh táo sau khi ra khỏi đám cháy, nạn nhân vẫn cần được theo dõi y tế.

Dấu hiệu nhận biết người bị ngạt khói

Nhận biết sớm triệu chứng giúp sơ cứu người bị ngạt khói kịp thời và đúng cách, hạn chế tổn thương do thiếu oxy gây ra cho não và các cơ quan.

1. Triệu chứng nhẹ

Ho liên tục, khó thở, nóng rát cổ họng, mắt cay chảy nước, chóng mặt nhẹ, đau đầu. Có thể thấy muội than quanh mũi, miệng; mùi khét trong hơi thở. Với mức độ này, đưa nạn nhân ra nơi thoáng khí, nới lỏng quần áo bó sát, cho ngồi tư thế nửa nằm để dễ thở và tiếp tục quan sát là những bước sơ cứu người bị ngạt khói phù hợp.

2. Triệu chứng nặng

Thở gấp, co kéo lồng ngực, tím tái môi và đầu chi, lú lẫn, lơ mơ hoặc ngất. Dấu hiệu bỏng hô hấp: lông mũi cháy sém, đờm đen, khàn tiếng. Khi gặp các biểu hiện này, cần gọi cấp cứu ngay, chuẩn bị hỗ trợ hô hấp nhân tạo và theo dõi sát nhịp thở, mạch trong suốt quá trình sơ cứu người bị ngạt khói.

Các bước sơ cứu người bị ngạt khói an toàn

Trong hỏa hoạn, sơ cứu người bị ngạt khói phải nhanh và đúng kỹ thuật để duy trì sự sống cho nạn nhân trước khi lực lượng y tế tiếp cận.

1. Đưa nạn nhân ra khỏi vùng khói

Tiếp cận an toàn: chỉ vào khu vực có khói khi bảo đảm an toàn cho bản thân; hạ thấp người, dùng khăn ẩm che mũi miệng. Di chuyển nạn nhân theo đường thoát hiểm, tránh thang máy. Đặt nạn nhân ở nơi thoáng khí, tránh gió thổi ngược khói. Đây là nền tảng của mọi bước sơ cứu người bị ngạt khói.

2. Kiểm tra hô hấp và tuần hoàn

Đánh giá nhanh: gọi to, quan sát lồng ngực, lắng nghe và cảm nhận hơi thở 10 giây. Nếu có nghi ngờ chấn thương, hạn chế xoay cổ; mở thông đường thở nhẹ nhàng. Nếu nạn nhân còn thở, đặt tư thế nằm nghiêng an toàn để tránh tắc đường thở do nôn ói; thường xuyên kiểm tra lại dấu hiệu sinh tồn trong quá trình sơ cứu người bị ngạt khói.

3. Thực hiện hô hấp nhân tạo nếu cần

Khi nạn nhân không thở hoặc thở ngáp, tiến hành ép tim ngoài lồng ngực với tần số khoảng 100–120 lần/phút, độ sâu 5–6 cm (người lớn), chu kỳ 30 ép/2 thổi. Nếu không tự tin thổi ngạt, duy trì ép tim liên tục cho tới khi có hỗ trợ y tế. Sử dụng khẩu trang hỗ trợ nếu có để bảo đảm an toàn khi sơ cứu người bị ngạt khói.

4. Giữ ấm và gọi cấp cứu

Gọi ngay số khẩn cấp (114 cứu hỏa, 115 cấp cứu y tế). Giữ ấm bằng chăn/áo khoác, trấn an tinh thần nạn nhân. Không cho ăn uống khi còn khó thở hoặc có nguy cơ nôn. Tiếp tục theo dõi, chuẩn bị can thiệp nếu tình trạng hô hấp xấu đi trong thời gian chờ hỗ trợ chuyên môn.

Những sai lầm cần tránh khi sơ cứu người bị ngạt khói

Nhiều người vì thiếu kiến thức đã thực hiện thao tác sai, khiến tình trạng nạn nhân nghiêm trọng hơn. Tránh các sai lầm sau để sơ cứu người bị ngạt khói hiệu quả.

1. Di chuyển nạn nhân sai cách

Không bế xốc hoặc kéo lê nạn nhân làm gập cổ; tránh quay đầu đột ngột. Khi kéo khẩn cấp, giữ thân-trục cổ thẳng hàng. Nhanh chóng loại bỏ nguồn gây ngạt (khói, nhiệt), nới lỏng thắt lưng, cà vạt, đồ trang sức bó sát để hỗ trợ hô hấp.

2. Dùng nước lạnh trực tiếp lên người

Không dội nước lạnh nhằm “làm tỉnh” vì dễ gây sốc nhiệt, tăng co thắt đường thở. Không cho uống rượu, cà phê hay thuốc không rõ hướng dẫn. Thay vào đó, ưu tiên làm thông thoáng đường thở, giữ ấm và gọi cấp cứu — các bước cốt lõi trong sơ cứu người bị ngạt khói.

Phòng tránh ngạt khói trong đời sống hằng ngày

Bên cạnh việc nắm vững các bước sơ cứu người bị ngạt khói, mỗi người cần chủ động áp dụng biện pháp phòng ngừa để hạn chế rủi ro ngay từ đầu.

1. Trang bị thiết bị cảnh báo cháy

Lắp đặt đầu báo khói tại hành lang, phòng ngủ; kiểm tra pin định kỳ 6–12 tháng, thử còi báo hàng tháng. Trang bị bình chữa cháy xách tay và học cách sử dụng cơ bản để kịp thời xử lý đám cháy nhỏ trước khi sinh khói độc dày đặc.

2. Học kỹ năng thoát hiểm

Lập sơ đồ thoát hiểm gia đình với ít nhất hai lối ra mỗi phòng, luyện tập bò thấp khi di chuyển trong khói, đóng cửa phía sau để hạn chế khói lan. Chuẩn bị túi dụng cụ khẩn cấp tối thiểu (đèn pin, khẩu trang lọc bụi mịn) và tập dượt định kỳ để phản xạ đúng khi có cháy.

Vai trò của kiến thức cộng đồng về sơ cứu người bị ngạt khói

Khi cộng đồng cùng hiểu và thực hành đúng cách sơ cứu người bị ngạt khói, khả năng cứu sống nạn nhân tăng đáng kể. Việc phổ biến kiến thức tại trường học, khu dân cư, công ty và tòa nhà cao tầng là cần thiết để xây dựng môi trường an toàn.

Diễn tập phòng cháy chữa cháy giúp rèn kỹ năng thoát hiểm, giảm hoảng loạn và tạo sự phối hợp nhịp nhàng. Sự bình tĩnh và hợp tác của nhiều người sẽ làm tăng hiệu quả hỗ trợ nạn nhân trước khi đội ngũ y tế đến nơi.