An ninh hàng không – Quy định, quy trình, thiết bị cần biết

Tổng quan an ninh hàng không hiện nay

1. Mục tiêu và phạm vi

An ninh hàng không hướng tới việc ngăn chặn mọi hành vi can thiệp bất hợp pháp, bảo vệ tính mạng hành khách, tài sản và hạ tầng cảng hàng không. Phạm vi an ninh hàng không bao trùm từ cổng vào nhà ga, khu soi chiếu, khu cách ly, sân đỗ đến khu bay và hệ thống băng chuyền hành lý. Quy trình được chuẩn hóa để vừa bảo đảm an toàn vừa giữ nhịp khai thác thông suốt, hạn chế tối đa gián đoạn chuyến bay.

2. Các bên tham gia và phối hợp

Chuỗi bảo vệ gồm cảng vụ hàng không, doanh nghiệp khai thác cảng, hãng bay, lực lượng an ninh sân bay, công an cửa khẩu và các đơn vị dịch vụ mặt đất trong cùng hệ thống an ninh hàng không.

Mỗi bên chịu trách nhiệm một mắt xích: kiểm soát ra vào, soi chiếu hành khách và hành lý, giám sát khu bay, đối chiếu giấy tờ, xử lý sự cố và báo cáo. Cơ chế phối hợp liên thông giúp thống nhất chỉ huy khi có dấu hiệu rủi ro, từ sàng lọc tại cổng đến xử lý hiện trường và khôi phục hoạt động theo chuẩn an ninh hàng không.

3. Nhóm nguy cơ phổ biến

Các rủi ro trọng điểm trong an ninh hàng không gồm mang theo vật phẩm bị cấm hoặc hạn chế, sử dụng giấy tờ không hợp lệ, xâm nhập trái phép khu vực hạn chế, can thiệp thiết bị hoặc gây rối trật tự công cộng.

Công nghệ như máy soi X ray đa góc, cổng từ và camera phân tích hình ảnh giúp phát hiện bất thường sớm, nhưng hiệu quả an ninh hàng không vẫn phụ thuộc nhiều vào kỷ luật tuân thủ của hành khách và sự quan sát của nhân viên. Nhận diện sớm, báo động đúng quy trình và lưu giữ bằng chứng là nền tảng bảo đảm an ninh hàng không vận hành an toàn mỗi ngày.

Quy định an ninh hàng không dành cho hành khách

1. Giấy tờ và làm thủ tục

Hãy chuẩn bị giấy tờ tùy thân còn hiệu lực (CCCD hoặc hộ chiếu), thẻ lên tàu và vé điện tử khớp tên. Nên có mặt tại sân bay sớm hơn giờ bay dự kiến (thường 120–180 phút tùy chuyến) để xử lý ký gửi, soi chiếu và các kiểm tra ngẫu nhiên theo yêu cầu an ninh hàng không.

Kiểm tra thông tin đặt vé, visa và giấy tờ y tế đặc thù nếu có. Ưu tiên làm thủ tục trực tuyến khi hãng cho phép, in hoặc lưu mã QR thẻ lên tàu để qua cổng thuận lợi theo luồng an ninh hàng không.

2. Hành lý xách tay và ký gửi

Sắp xếp đồ dùng tuân theo quy định kích thước và khối lượng của hãng. Với chất lỏng, mỹ phẩm, gel, chất xịt… nên chiết vào chai nhỏ và cho vào túi trong suốt có khóa; xuất trình khi yêu cầu. Thiết bị điện tử lớn (laptop, máy ảnh, máy tính bảng) đặt riêng lên khay để đáp ứng an ninh hàng không.

Pin sạc dự phòng và pin rời thường phải mang theo hành lý xách tay, đầu cực che chắn an toàn; hạn sử dụng và dung lượng tuân theo tiêu chuẩn hãng. Vật dễ vỡ hoặc giá trị cao nên để cabin; khi ký gửi hãy đóng gói chắc chắn, dán nhãn liên hệ và khóa kéo đúng chuẩn an ninh hàng không.

3. Danh mục vật phẩm bị cấm và hạn chế

Vật phẩm vũ khí, vật sắc nhọn, chất cháy nổ, hóa chất ăn mòn và bình xịt công nghiệp thuộc nhóm cấm mang lên tàu bay theo an ninh hàng không. Một số vật dụng có điều kiện như kéo nhỏ, bật lửa, dụng cụ thể thao, pin dung lượng lớn… có thể bị hạn chế hoặc yêu cầu khai báo.

Thuốc men, sữa cho trẻ nhỏ, thiết bị y tế mang theo người cần kèm đơn hoặc giấy xác nhận phù hợp. Khi có nghi vấn, nhân viên sẽ yêu cầu mở kiểm tra thủ công và giải thích quy định an ninh hàng không; hợp tác đúng hướng dẫn giúp bạn hoàn tất soi chiếu nhanh và an toàn.

Quy trình kiểm tra an ninh hàng không tại sân bay

1. Sàng lọc trước nhà ga

Ngay từ cổng vào, lực lượng chức năng kiểm tra vé, hành trình và phân luồng hành khách để tránh ùn tắc. Một số sân bay triển khai soi chiếu ngẫu nhiên vali ký gửi trước khi vào quầy làm thủ tục theo chuẩn an ninh hàng không. Hãy tháo khẩu trang khi được yêu cầu đối chiếu nhận dạng, giữ trật tự và chuẩn bị sẵn giấy tờ để rút ngắn thời gian chờ.

2. Soi chiếu và kiểm tra bổ sung

Tại làn soi chiếu, đặt tất cả đồ kim loại, điện thoại, ví, thắt lưng, đồng hồ vào khay; thiết bị điện tử lớn như laptop, máy ảnh để riêng. Chất lỏng trong chai tối đa 100 ml cho vào túi trong suốt và trình bày khi cần theo hướng dẫn an ninh hàng không.

Đi qua cổng từ theo chỉ dẫn, nếu máy cảnh báo bạn sẽ được kiểm tra thủ công bằng gậy dò và hỏi đáp ngắn. Hành lý đi qua máy X ray, hình ảnh bất thường sẽ kích hoạt bước kiểm tra bổ sung với sự chứng kiến của hành khách. Hợp tác bình tĩnh, trả lời rõ ràng giúp quy trình an ninh hàng không diễn ra nhanh gọn.

3. Hành lý đặc thù và quá khổ

Đồ cồng kềnh như xe đạp, nhạc cụ, thiết bị thể thao hoặc y tế có tuyến soi chiếu riêng. Chủ sở hữu cần khai báo trước tại quầy, đính thẻ nhận dạng và hướng dẫn cách đóng gói để tránh hư hỏng khi vận chuyển theo yêu cầu an ninh hàng không.

Pin rời dung lượng lớn, bình oxy y tế, mẫu xét nghiệm… phải có tài liệu hợp lệ và tuân quy chuẩn đóng gói. Với đồ dễ vỡ, yêu cầu dán nhãn cảnh báo và theo dõi tình trạng tại quầy hành lý quá khổ để xử lý kịp thời nếu phát sinh theo quy trình an ninh hàng không.

Công nghệ và thiết bị an ninh hàng không

1. Máy soi, cổng từ và thiết bị dò vết

Hệ thống X ray đa góc và CT tạo ảnh cắt lớp giúp phân biệt vật liệu theo mật độ, hỗ trợ phát hiện dao kéo, pin rời, bình xịt và buồng rỗng bất thường trong hành lý. Cổng từ sàng lọc kim loại trên cơ thể, còn gậy dò hỗ trợ kiểm tra cục bộ khi thiết bị cảnh báo, tất cả đều nằm trong chuỗi an ninh hàng không.

Ở số sân bay, thiết bị phát hiện dấu vết chất nổ hoặc ma túy có thể được sử dụng ngẫu nhiên trên bề mặt hành lý hay tay hành khách; quy trình diễn ra nhanh và không gây hư hại, đáp ứng tiêu chuẩn an ninh hàng không.

2. Nhận diện sinh trắc và kiểm soát luồng khách

Một số điểm kiểm soát ứng dụng nhận diện khuôn mặt hoặc đối sánh tài liệu điện tử để rút ngắn thời gian chờ. Dữ liệu dùng cho mục đích xác thực ra vào khu vực hạn chế và phòng ngừa giả mạo giấy tờ theo khung an ninh hàng không.

Các cổng tự động kết hợp quét mã QR thẻ lên tàu và đối sánh hình ảnh giúp tạo luồng khách liên tục, giảm ùn tắc tại giờ cao điểm, đồng thời vẫn đảm bảo truy vết khi cần thiết trong hệ thống an ninh hàng không.

3. Giám sát thông minh và phân tích rủi ro

Mạng camera độ phân giải cao kết hợp thuật toán phát hiện hành vi bất thường như bỏ quên hành lý, đi ngược luồng, xâm nhập rào chắn. Dữ liệu từ cổng từ, máy soi và hệ thống soát vé được tổng hợp về bảng điều hành, hỗ trợ cảnh báo sớm và ưu tiên kiểm tra đúng chỗ theo phương pháp an ninh hàng không dựa trên rủi ro.

Cách tiếp cận dựa trên rủi ro giúp tập trung nguồn lực vào khu vực, khung giờ hoặc đường bay có xác suất sự cố cao hơn, đồng thời giữ trải nghiệm thông suốt cho đa số hành khách mà vẫn đảm bảo an ninh hàng không.

Vai trò nhân sự và phối hợp trong an ninh hàng không

1. Tiêu chuẩn hành vi và giao tiếp

Nhân sự tuyến đầu cần giữ thái độ bình tĩnh, ngôn ngữ rõ ràng, cử chỉ minh bạch để giảm căng thẳng cho hành khách tại điểm soi chiếu an ninh hàng không. Hướng dẫn nên ngắn gọn theo từng bước như tháo kim loại, đặt thiết bị vào khay, xếp hàng đúng làn.

Khi phát sinh kiểm tra bổ sung, nhân viên giải thích lý do, mời hành khách chứng kiến thao tác trên hành lý và bảo đảm tài sản được đối soát trước và sau kiểm tra. Quy tắc 3C gồm quan sát liên tục, giao tiếp lịch sự và xác nhận lại thông tin giúp hạn chế xung đột và giữ luồng di chuyển thông suốt trong khu vực an ninh hàng không.

2. Quy trình báo cáo và phối hợp

Khi phát hiện dấu hiệu bất thường, nhân viên ghi nhận mô tả ngắn, thời điểm, vị trí và chuyển kênh thông tin đến chỉ huy khu vực theo cấp độ đã quy định. Các lực lượng tại chỗ như soi chiếu, tuần tra khu cách ly, kiểm soát ra vào phối hợp theo sơ đồ trách nhiệm, tránh trùng lặp thao tác và đảm bảo an toàn khu vực theo chuẩn an ninh hàng không.

Với vật phẩm nghi vấn hoặc giấy tờ không hợp lệ, quy trình chuẩn gồm cô lập, mời nhân chứng, lập biên bản và bàn giao cho đơn vị có thẩm quyền. Mọi bước đều cần nhật ký ca trực để truy vết và rút kinh nghiệm, nâng cao mức độ tuân thủ an ninh hàng không.

3. Văn hóa tuân thủ và giám sát

Tuân thủ quy trình là nền tảng giúp hệ thống an ninh ổn định trong giờ cao điểm. Giám sát chéo giữa các vị trí trực, kiểm tra điểm nóng theo ca và rà soát ngẫu nhiên giúp phát hiện kẽ hở vận hành trong an ninh hàng không.

Bảng kiểm công việc theo mốc thời gian, cộng với đối chiếu camera định kỳ, bảo đảm mỗi mắt xích đều hoạt động đúng chuẩn. Sau mỗi sự cố hoặc cảnh báo sai, nhóm phụ trách họp nhanh để hiệu chỉnh quy trình, cập nhật biển chỉ dẫn và điều tiết làn, duy trì trải nghiệm nhất quán cho hành khách theo tiêu chí an ninh hàng không.

Hướng dẫn tự chuẩn bị cho hành khách theo an ninh hàng không

1. Trước chuyến bay

Kiểm tra giấy tờ tùy thân còn hiệu lực và yêu cầu thị thực của điểm đến. Sắp xếp hành lý xách tay đúng quy định chất lỏng, pin rời và vật sắc nhọn; các thiết bị điện tử lớn để sẵn ở ngăn ngoài để dễ lấy ra khay theo yêu cầu an ninh hàng không. Đến sân bay sớm theo khuyến nghị của hãng, hoàn tất check in trực tuyến và lưu thẻ lên tàu trên điện thoại để rút ngắn thời gian chờ.

2. Tại điểm soi chiếu

Tháo đồ kim loại như đồng hồ, thắt lưng, chìa khóa và đặt cùng điện thoại, ví vào khay. Laptop, máy ảnh, máy tính bảng để riêng khay khác; túi chất lỏng trong suốt đặt ở vị trí dễ quan sát. Đi qua cổng từ theo hướng dẫn, giữ bình tĩnh và hợp tác khi cần kiểm tra bổ sung để đáp ứng quy trình an ninh hàng không. Thu dọn đồ ngay ngắn sau khay để tránh thất lạc và giữ luồng di chuyển thông suốt.

3. Khi có phát sinh

Nếu bị yêu cầu kiểm tra thủ công, đề nghị nhân viên cho đứng quan sát túi xách và xác nhận số lượng đồ trước khi đóng lại. Với vật dụng phải bỏ lại, hỏi rõ quy định và nhận biên nhận nếu có hỗ trợ lưu giữ theo an ninh hàng không. Khi thất lạc tài sản, liên hệ quầy thông tin hoặc bộ phận an ninh sân bay và cung cấp thời điểm, làn soi chiếu, mô tả vật để được hỗ trợ truy vết nhanh.

Tình huống đặc biệt ảnh hưởng an ninh hàng không

1. Hàng nguy hiểm và khai báo

Pin lithium dung lượng lớn, bình xịt, khí nén, dung môi dễ cháy thuộc danh mục kiểm soát chặt trong an ninh hàng không. Đóng gói theo tiêu chuẩn, che cực pin, dùng bao bì bảo vệ và dán nhãn rõ ràng. Khai báo trước tại quầy để nhận hướng dẫn làn soi chiếu phù hợp, tránh bị giữ lại hoặc từ chối vận chuyển khi đến cổng.

2. Hành khách đặc biệt

Trẻ nhỏ, người mang thai, người dùng thiết bị hỗ trợ y tế hoặc thuốc kê đơn nên chuẩn bị giấy xác nhận và xếp hàng ưu tiên khi có. Thiết bị y tế cầm tay cần qua soi chiếu riêng nhưng không bị bật thử nếu có tài liệu kèm theo; mọi bước đều theo quy trình an ninh hàng không nhằm đảm bảo an toàn.

3. Khẩn nguy và sơ tán

Khi có báo động, dừng mọi thao tác, làm theo hướng dẫn qua loa và biển chỉ dẫn. Không chạy ngược luồng, không quay lại lấy đồ. Sau khi đến điểm tập kết, chờ thông báo tiếp theo. Nếu là nhân chứng, ghi nhớ thời điểm, vị trí và đặc điểm sự việc để cung cấp thông tin hỗ trợ xác minh theo yêu cầu an ninh hàng không.

Quyền riêng tư và quản trị dữ liệu trong an ninh hàng không

1. Thu thập và lưu trữ dữ liệu

Hệ thống camera, cổng kiểm soát và sinh trắc có thể ghi nhận hình ảnh, thời gian, tuyến di chuyển để phục vụ mục đích bảo đảm an ninh và tuân thủ pháp luật. Dữ liệu được lưu trong thời hạn phù hợp quy định, truy cập bởi bộ phận có thẩm quyền và ghi log để kiểm soát theo chính sách an ninh hàng không.

2. Quyền của hành khách

Hành khách có quyền được thông tin về quy trình kiểm tra, quyền yêu cầu nhân viên giải thích bước xử lý và cách thức bảo vệ dữ liệu cá nhân theo khung an ninh hàng không. Khi có thắc mắc, sử dụng kênh phản hồi chính thức của cảng hàng không hoặc hãng bay để được giải đáp và ghi nhận.

3. Minh bạch và trách nhiệm giải trình

Sân bay công bố quy định, sơ đồ luồng khách, danh mục vật cấm và kênh liên hệ tại khu vực công cộng. Các bộ phận nghiệp vụ duy trì nhật ký ca trực, đối soát camera và quy trình báo cáo sau sự kiện để bảo đảm minh bạch, giúp hành khách yên tâm khi thực hiện thủ tục bay theo tiêu chuẩn an ninh hàng không.